Waarom plantaardig eten?

Nog geen 10 jaar geleden riep ik dat ik nóóit zonder vlees zou kunnen, want dat heeft je lichaam nodig! Gelukkig ben ik er de afgelopen jaren achter gekomen dat niets minder waar is dan dat. In deze blog deel ik daarom mijn motivatie om plantaardig te eten (met wetenschappelijke onderbouwing!) en hoe mijn blik op voeding over de jaren heen is veranderd. Verder geef ik tips voor boeken en documentaires om meer over de voordelen van plantaardig eten te leren. Of klik hier om meteen naar een plantaardig dagmenu te gaan.

Van omnivoor naar (grotendeels) plantaardig

Als kind lustte ik heel weinig, zelfs water vond ik vies! Daarom at ik voornamelijk boterhammen met hagelslag en AVG (aardappelen-groente-vlees). Als ik terugdenk vond ik veel vlees eigenlijk ook niet fantastisch: ik had een hekel aan spekrandjes en hield eigenlijk vooral van lekker gekruid eten, zoals saté en gehaktballen. En dan nog steeds maakte je me net zo blij met een kiwi. Vlees eten was vooral een gewoonte, denk ik. Door de jaren heen gingen we thuis steeds meer biologisch eten vanwege de vele pesticiden, e-nummers en genetische modificatie die tegenwoordig komen kijken bij voedselproductie. Toen ik ging studeren en op mezelf ging wonen, at ik soms met vrienden die vegetarisch kookten. Zo kwam ik erachter dat je ook een prima lekkere, gezonde maaltijd kon maken zonder vlees. Daarnaast ging ik steeds intensiever sporten, waardoor mijn interesse in de rol van voeding voor je gezondheid en sportprestaties ontstond. Toch las ik destijds voornamelijk over het belang van eiwitten, dus hoewel ik vrijwel nooit meer varkensvlees kookte voor mezelf, bleef ik fanatiek kwark en kip eten. Ik had wel een vaag idee dat een plantaardig voedingspatroon beter is voor het klimaat, maar het leek me vooral heel lastig om dierlijke producten volledig te vermijden.

De echte verandering kwam eigenlijk toen ik met Food maar dan Goed startte. Ik begon op Instagram veel andere foodbloggers te volgen, waaronder vegan foodbloggers. Een paar accounts die ik vanaf het begin volgde en waarvan ik veel geleerd heb, zijn @volwaardigplantaardig, @theveggiereporter en @wateetjedanwel. Na het sporten at ik regelmatig op de sportvereniging en de meeste mensen om mij heen aten ook nog steeds vlees. Hartstikke onhandig dus om dan als enige geen dierlijke producten meer te eten… Dus at ik nog steeds alles. Maar langzaamaan begon met name vlees me toch minder lekker te smaken, omdat ik me besefte dat ik er letterlijk niemand een plezier mee deed: mezelf niet, de planeet niet en de dieren al helemaal niet. Na het kijken van verschillende documentaires en het lezen van enorm veel artikelen realiseerde ik me: “wat ben ik in hemelsnaam nog aan het doen?!” Als ik geen vlees wil eten, dan doe ik dat niet! Sinds december 2019 heb ik daarom geen vlees meer gegeten.

Sindsdien ben ik in rap tempo steeds meer zuivel gaan vervangen door plantaardige alternatieven. Kaas heb ik überhaupt nooit gegeten, dat vind ik niet lekker. De smaak van kwark raakte ik na een tijdje ook zat. Nu kook ik voor mezelf standaard plantaardig, maar eet ik af en toe bij anderen nog een stukje vis. Als er geen vegan alternatief is, eet ik soms ook nog wel eens iets waar melk of ei in zit, maar eigenlijk voelt dit niet goed. Het is daarom absoluut mijn bedoeling om op een gegeven moment volledig plantaardig te eten.

Waarom plantaardig eten?

Gezondheid

Mijn interesse in koken en (plantaardige) voeding komt dus vooral voort uit het nastreven van een zo gezond mogelijke levensstijl. Wanneer je erachter komt dat bewerkt en rood vlees kanker veroorzaken, waarom zou je het dan nog vrijwillig in je mond stoppen?! Dierlijke eiwitten in zowel vlees als zuivel (met uitzondering van vis) lijken daarnaast de kans op hart- en vaatziekten te vergroten. Soja aan de andere kant, verlaagt juist het “slechte” LDL-cholesterol, de voornaamste stof die in verband wordt gebracht met het ontstaan van hart- en vaatziekten. Hoewel er steeds meer onderzoek gepubliceerd wordt dat erop wijst dat meer plantaardig voedsel eten gezonder is, is er nog niet echt een wetenschappelijke consensus over de bovenstaande conclusies (mede doordat een hoop onderzoeken gesponsord worden door de vlees- en zuivelindustrie). Met name over de rol van verzadigde vetten is veel discussie: recente onderzoeken wijzen uit dat dit misschien toch niet zo slecht is als een lange tijd gedacht werd.

Waar echter wel consensus over is, is dat de inname van vitamines, mineralen en antioxidanten de gezondheid bevorderen. Terwijl fruit en groente vol met deze stoffen zitten, bevatten vlees en zuivel veel minder micronutriënten. En wat ook interessant is: de vorm van onze tanden, kaak en darmen wijzen erop dat mensen evolutionair gezien gemaakt zijn om planten te eten. De vorm van deze lichaamsdelen ziet er bij carnivoren namelijk heel anders uit. Daar komt nog eens bij dat onze naaste verwanten chimpansee en bonobo ook voornamelijk vegetarisch eten. Op basis van de onderzoeken, die gebruikmaken van archeologische data, denk ik dus dat ook mensen van origine fructivoren (i.e. fruiteters) zijn. Daarom geloof ik dat het eten van meer planten en minder dierlijke producten je gezondheid ten goede komt. Dat is voor mij genoeg reden om plantaardig te eten – net zo vanzelfsprekend als niet roken en weinig toegevoegde suikers eten.

Vaak wordt gedacht dat vis wél gezond is, vanwege de onverzadigde vetten. Helaas zorgt vervuiling van de oceanen ervoor dat veel vis en schaaldieren tegenwoordig chemicaliën of zelfs zware metalen bevatten. Aan de andere kant nemen sommige planten ook zware metalen op uit de bodem en lucht, dus helemaal te vermijden is het niet. Een ander probleem met het eten van vis en schaaldieren is de aanwezigheid van microplastics. Door plastic vervuiling in de oceanen krijgen zeedieren microplastics binnen, die via consumptie dan in ons eigen lichaam terechtkomen. Vis is anno 2021 daarom niet meer zo gezond als het wellicht ooit was.

Klimaat

Een andere, minstens net zo belangrijke reden voor mij om vlees te laten staan, is dat het enorm vervuilend is. Opnieuw is vooral rood vlees de boosdoener. Behalve de uitstoot van methaan in de vorm van koeienvlaai (dit geldt voor zowel vlees- als melkkoeien), is er ook enorm veel water nodig om vlees te produceren. Bovendien zijn er grote oppervlaktes land nodig om al die dieren te laten grazen en om veevoer op te verbouwen. Het eten van vlees is daarom een ramp voor de biodiversiteit wegens het kappen van oerbossen en het aanleggen van monoculturen en eenzijdig weiland.

Wat ik een mooie quote vind die niet alleen het klimaataspect, maar ook de ethiek rondom de vleesindustrie samenvat is dat “vlees de grootste (voedsel)verspiller is”. In plaats van dieren kilo’s soja en graan te voeren, zouden mensen ook direct die planten kunnen eten, zodat er meer voedsel beschikbaar is. Daarnaast kan bij minder vleesproductie het vrijgekomen weiland gebruikt worden om huizen op te bouwen en natuurgebieden uit te breiden. Klinkt goed, toch? Meer voedsel, meer grond en minder uitstoot van broeikasgassen met één simpele oplossing: een kleine aanpassing in ons voedingspatroon.

Dierenleed

Dit argument spreekt natuurlijk voor zich. Steeds opnieuw komen er beelden naar buiten van het onnodige geweld tegen dieren in de vlees- en zuivelindustrie. Iedereen die vlees en zuivel consumeert, draagt daar aan bij. Je stopt letterlijk je geld in de mishandeling van en moord op dieren. Als vleeseter weet je dit natuurlijk, maar ook ik heb dit lange tijd genegeerd. Pas toen stopte met vlees eten, heb ik me meer in dierenrechten en de ethiek rondom het eten van dieren verdiept. Inmiddels vind ik het voorkomen van dierenleed een stuk belangrijker, want het is compleet onnodig en daarom op geen enkele manier te rechtvaardigen.

Een ander groot probleem met eten van dieren en in het specifiek het houden van duizenden dieren in een te kleine stal, is het ontstaan van ziektes. Virussen krijgen in megastallen de kans om in rap tempo te vermenigvuldigen en te muteren. Op een gegeven moment kan zo’n virus dan overslaan op mensen. Ook het eten van wilde dieren draagt een groot risico op virusinfecties met zich mee. Daarnaast kunnen dieren ziek worden van bacteriën, waarvoor zij in de vlees- en zuivelindustrie preventief antibiotica krijgen. Maar doordat veel dieren zo dicht op elkaar leven, krijgen de bacteriën alsnog ruim baan om zich te verspreiden (al worden de dieren er niet ziek van), te muteren en uiteindelijk resistent te worden voor de antibiotica. Deze antibacteriële resistentie is een van de grootste crises die ons als mensheid nog te wachten staat. Ieder stuk vlees dat je eet vergroot daarmee de kans dat zowel mensen als dieren ernstig ziek worden, zonder dat er nog werkende medicijnen zullen zijn. Met name onder gevogelte zijn de uitbraak van pandemieën en het veroorzaken van antibacteriële resistentie een enorm groot risico.

Kijk-, lees- en volgtips

Documentaires:

What the Health – gezondheid

Cowspiracy en Seaspiracy – gezondheid, klimaat en dierenleed

The Game Changers – gezondheid

Forks over Knives – gezondheid

Dominion – dierenleed

Boeken:

“Dieren kunnen de pest krijgen – en dan?” van Esther Ouwehand – klimaat en dierenleed

“Hoe gaan we dit uitleggen?” van Jelmer Mommers – klimaat

Vegan diëtisten/artsen:

@lobkefaasen – gezondheid, klimaat en dierenleed

@vienneforhealth – gezondheid

@dietistsilla – gezondheid

@doktervalentine – gezondheid

Vegan activisten:

@earthlinged – dierenleed

@cosmicsceptic – dierenleed

Laatste toevoeging

Plantaardig eten is niet dé oplossing voor je gezondheid en ook bij het klimaatprobleem komt uiteraard nog veel meer kijken. Een whole foods, plant-based voedingspatroon is naar mijn mening echter wel een hele grote stap in de goede richting. Toch zal ik altijd onderzoeken en nieuws vanuit verschillende hoeken blijven bekijken, want veel informatie in de voedingswereld is en blijft tegenstrijdig. Bovendien is het goed om enigszins flexibel te zijn: avocado’s, cashews en bananen hebben ook best een grote ecologische en sociale impact, aangezien ze een grote afstand afleggen om op ons bord te belanden en de telers vaak te weinig betaald krijgen. Kortom: ik probeer geen “perfect” voedingspatroon na te streven, maar wel een zo gezond, duurzaam en divers mogelijke (voor zover het haalbaar is). En jij?